Vertaalproject: Debian in het Nederlands
Debian naar het Nederlands vertalen
Vertalen is teamwerk en in Debian zijn verschillende teams actief die er allemaal naar streven om Debian ook in de taal van hun gemeenschap aan te bieden. Ter ondersteuning van deze verschillende lokalisatieteams heeft Debian een centrale infrastructuur uitgebouwd.
Het doel van ons team is ervoor te zorgen dat de Debian distributie en zijn documentatie ook in het Nederlands beschikbaar zijn.
Als u wilt helpen bij het vertalen van Debian naar het Nederlands, bent u hartelijk welkom bij ons team. We hopen u in dat geval met deze pagina voldoende op weg te kunnen helpen, zodat u effectief met vertalen van start kunt gaan.
Het Nederlandstalig vertaalteam van Debian
Meewerken aan de vertaling van Debian is voor 100% vrijwilligerswerk. Dit betekent dat iedere vertaalmedewerker zo veel of zo weinig tijd besteedt aan het vertalen als voor haar/hem passend is. U heeft dus als vrijwillige vertaalmedewerker geen enkele prestatieverplichting.
Wel verwachten we dat u zich houdt aan de gedragscode van Debian en dat u zich constructief opstelt.
Alle communicatie binnen het team verloopt via de mailinglijst van het Nederlandstalig vertaalproject van Debian. De mailinglijst is het centrale en enige coördinatieorgaan. Het is dus aangewezen dat u zich op die lijst abonneert. Alle verkeer op de lijst is openbaar en wordt gearchiveerd. Debian heeft de sterke overtuiging dat een dergelijke open werkwijze de kwaliteit enkel ten goede kan komen.
Richtlijnen in verband met taalgebruik
Voor de regels inzake spelling, woordenschat en grammatica, richten we ons naar de richtlijnen en adviezen van de Nederlandse Taalunie die op deze gebieden de officieel erkende autoriteit is voor het hele Nederlandstalige gebied. Door deze opstelling bevestigen we dat we met onze vertalingen het hele Nederlandse taalgebied willen bedienen en dat we daarom streekgebonden taalgebruik in de mate van het mogelijke trachten te vermijden. Overigens zijn ook niet de vereiste mensen beschikbaar om een regionalistische aanpak waar te maken. Bewijs daarvan is de zwakke dekkingsgraad van dit soort initiatieven uit het verleden op https://www.debian.org/international/l10n/po/nl_BE en op https://www.debian.org/international/l10n/po/nl_NL.
In de loop van de tijd werd een beperkt lexicon samengesteld. Het doel ervan is een zekere uniformiteit in de vertalingen te bereiken. Het is aanbevolen om het bij het vertalen zeer regelmatig te consulteren. Wellicht is het lexicon nog vatbaar voor uitbreiding. Het is ook niet onmogelijk dat sommige erin opgenomen vertalingen niet optimaal zijn. Suggesties voor uitbreiding en verbetering zijn welkom, maar moeten uiteraard goed doorgesproken worden op de mailinglijst. Het doel moet steeds zijn correctheid te combineren met verstaanbaarheid en zeker in het geval van vakterminologie kan dit soms een moeilijke zoektocht zijn.
Wat kan er vertaald worden?
- De website
De kans is groot dat de website van Debian een vroege en een belangrijke informatiebron is voor personen die beginnen met het gebruik van Debian of dit overwegen te doen. Daarom is het goed dat zoveel mogelijk van die informatie naar het Nederlands vertaald wordt. Informatie over het vertalen van de Debian-website vind u hier. Iedereen kan meehelpen aan het vertalen van de webpagina's, maar het uploaden ervan naar de server, waardoor de pagina's effectief een onderdeel worden van de Debian website, kan enkel door een Debian ontwikkelaar gebeuren. De mailinglijst is de plaats waar men daarover kan overleggen en afspraken maken.
- Het installatieprogramma
Dit is het eerste programma waarmee de gebruiker te maken krijgt, aangezien het hem informatie geeft en begeleidt tijdens het installeren van Debian op zijn systeem. Debian doet dan ook extra inspanningen om het naar zoveel mogelijk talen te vertalen. Informatie over het vertalen van het installatieprogramma van Debian vind u hier (nog in het Engels).
- Configuratie-informatie en -vragen (po-debconf-strings)
Sommige programma's hebben invoer van de gebruiker nodig met het oog op een juiste configuratie. Reeds tijdens het installatieproces worden enkele van dit soort vragen gesteld. Pakketten groeperen de configuratievragen die ze stellen en de eventuele toelichting die ze erbij geven in een apart bestand dat naar het Nederlands vertaald kan worden. Informatie over het vertalen van deze zogenaamde debconf-sjablonen vind u hier (nog in het Engels).
- De pakketbeschrijvingen
Met behulp van hun favoriete programma voor pakketbeheer kunnen gebruikers de op hun systeem geïnstalleerde software beheren en op zoek gaan naar bijkomende software die geschikt is om een specifieke taak te verrichten. De in het gebruikte programma voor pakketbeheer getoonde korte beschrijving van elk beschikbaar pakket kan het maken van een goede keuze vergemakkelijken. Ook deze pakketbeschrijvingen kunnen vertaald worden. Algemene informatie daarover is hier (nog in het Engels) te vinden.
Om de coördinatie en de opvolging van het vertaalwerk op één enkele plaats te kunnen blijven concentreren, geldt binnen het Nederlandstalige lokalisatieteam van Debian de afspraak dat enkel de e-mailinterface van het ddtp-project gebruikt wordt en dat we de ontwerpvertalingen op de mailinglijst laten nalezen.
Concreet verloopt dit via de volgende stappen:
- Een te vertalen pakketbeschrijving opvragen bij de e-mailinterface:
Dit gebeurt via het sturen van een e-mail naar
pdesc@ddtp.debian.org
met als onderwerpGET pakketnaam nl.UTF-8
. Voorts moet het bericht geen andere inhoud bevatten. De te vertalen beschrijving van dat pakket wordt u dan toegezonden. - Een ontwerpvertaling maken en ze voor nazicht aanbieden op de mailinglijst.
- De vertaalde pakketbeschrijving aan de e-mailinterface bezorgen:
Opnieuw gebeurt dit via het versturen van een e-mail naar
pdesc@ddtp.debian.org
. Dat bericht moet geen onderwerp en geen inhoud bevatten, enkel een bijlage met de vertaalde pakketbeschrijving. De e-mailinterface verwacht die bijlage aan te krijgen in base64-codering, maar aangezien de meeste e-mailclients dat automatisch doen voor bijlages, hoeft u zich daarover in principe geen zorgen te maken.
- Een te vertalen pakketbeschrijving opvragen bij de e-mailinterface:
- De Debian-documentatie
Debian streeft permanent naar meer en betere documentatie voor gebruikers en ontwikkelaars. Zij is vaak zowel in de vorm van een pakket als via webpagina's beschikbaar. Meer info hierover vindt u op de pagina "Het Debian documentatieproject" (reeds naar het Nederlands vertaald). Veel van de documentatie zelf is echter nog niet in het Nederlands beschikbaar.
- De toepassingssoftware (po-strings)
Veel ontwikkelaars coördineren zelf de vertaling van hun software of vertrouwen die toe aan een initiatief voor de vertaling van vrije software, zoals The Translation Project en andere gelijkaardige initiatieven. De broncode die Debian bij de ontwikkelaars ophaalt om die te verpakken, bevat dan meteen ook reeds de beschikbare vertalingen. Toch is nog lang niet alle software naar het Nederlands vertaald en van sommige pakketten kan Debian eigenlijk beschouwd worden als de belangrijkste ontwikkelaar. In Debian gemaakte of vervolledigde vertalingen worden best ook aangeboden aan de ontwikkelaars van de software in kwestie.
- De man-pagina's
Een man-pagina beschrijft op een gestandaardiseerde manier het gebruik van een commando aan de commandoregel. De vertaling ervan vindt vaak ook buiten Debian plaats.
Werkwijze
Ter ondersteuning van het werk van de lokalisatieteams werd een opvolgingssysteem opgezet. Via de hoofdpagina ervan en de eronder liggende pagina's kan men volgen welke de situatie is op het gebied van de internationalisering van Debian en krijgen de verschillende teams een zicht op de aan gang zijnde werkzaamheden, op de reeds afgewerkte vertalingen en op de onderdelen die nog aandacht van vertalers nodig hebben.
De informatie die nodig is om die ondersteuning te kunnen bieden wordt door het opvolgingssysteem verzameld op verschillende plaatsen in Debian. Een van de plaatsen waar dit systeem actief meeluistert, zijn de mailinglijsten van de vertalingsteams.
Om het opvolgingssysteem in staat te stellen te begrijpen waaraan de vertalingsteams concreet werken, werd een geheel van zogenaamde pseudo-url's ontwikkeld. Het komt erop neer dat het onderwerp-veld van de e-mailberichten die naar de mailinglijst gestuurd worden, op een gestandaardiseerde manier opgemaakt wordt, zodat het informatie bevat over het item waarvan de vertaling aan de gang is en over de fase waarin de werkzaamheden zich bevinden.
Een pseudo-url bestaat uit de volgende onderdelen:
[status] type://pakketnaam/bestandsnaam
E-mailberichten waarvan het onderwerp-veld niet op die manier gestructureerd werd, kunnen uiteraard ook naar de mailinglijst gestuurd worden, maar worden niet begrepen en niet opgevolgd door het opvolgingssysteem. Dit soort berichten wordt vooral gebruikt bij een overleg over een onderwerp van algemene aard.
Hierna volgt een korte toelichting bij de verschillende onderdelen van een pseudo-url.
- status
- De status van de vertaling of de fase waarin de vertaling van dat item zich bevindt.
- type
- Dit omschrijft het soort item dat vertaald wordt. Het systeem dat de vertalingswerkzaamheden opvolgt, kent de volgende types: po-debconf, debian-installer, po, po4a, man en wml (webwml wordt uitgefaseerd en in de plaats daarvan moet nu wml gebruikt worden).
- pakketnaam
- De naam van het pakket waaruit het vertaalde bestand afkomstig is. Als het de vertaling van een webpagina betreft, wordt www.debian.org gebruikt als pakketnaam.
- bestandsnaam
- De naam van het document of het bestand dat vertaald wordt. In geval van een man-pagina zal die naam ook de sectie bevatten en in het geval van een webpagina het pad van die pagina, zodat er geen verwarring kan bestaan met een ander document of bestand in hetzelfde pakket.
Hierna volgen enkele voorbeelden van pseudo-url's, waarbij we het element status nog even buiten beschouwing laten:
- [status] po-debconf://pakketnaam/nl.po
- [status] po://pakketnaam/pad-in-de-broncode/nl.po
- [status] wml://www.debian.org/adres-van-de-pagina
Het status-element van de pseudo-url staat steeds tussen rechte haken. De volgende statusaanduidingen bevorderen de samenwerking en vergemakkelijken de opvolging:
- ITT
- (Intent To Translate) Hiermee maakt een vertaler kenbaar dat hij de vertaling van een bepaald item voor zijn rekening neemt.
- RFR
- (Request For Review) De bijlage bij dit bericht bevat een ontwerpvertaling en met dit bericht nodigt de vertaler zijn collega's uit om de ontwerpvertaling na te lezen.
- ITR
- (Intent To Review) Hiermee geeft men aan dat men een commentaar bij de ontwerpvertaling aan het voorbereiden is.
- LCFC
- (Last Chance/Call For Comments) In deze fase is het overleg over een vertaling afgerond en werd het commentaar in de vertaling verwerkt. Men voegt de bijgewerkte ontwerpvertaling als een bijlage toe om iedereen de kans te geven het geheel een laatste maal na te lezen. Als er op een eerdere vraag om commentaar op een ontwerpvertaling geen reactie kwam, hetgeen op de mailinglijst geldt als een impliciete goedkeuring ervan, kan men desgewenst een LCFC-bericht gebruiken om er zeker van te zijn dat de eerdere vraag om commentaar niet onbedoeld aan de aandacht ontsnapt was.
- BTS#bug-nummer
- (Bug Tracking System) Dit informeert de mailinglijst dat de vertaling via een bugrapport met het opgegeven referentienummer aan de pakketbeheerder bezorgd werd. De pakketbeheerder sluit dit bugrapport af bij een volgende upload van het pakket waarin de vertaling opgenomen is en dit feit zal door het opvolgingssysteem opgemerkt en verwerkt worden.
- DONE
- Hiermee geeft men aan dat de vertaling afgerond is en toegepast werd. Dit wordt gebruikt in die gevallen waarin de toepassing van een vertaling niet via een bugrapport verloopt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de vertaling van een webpagina of van een pakketbeschrijving.
De hierboven geschetste fases van een vertalingscyclus laten toe om de samenwerking op een gestructureerde wijze te laten verlopen. Nochtans is er geen enkele reden om ze onnodig rigide toe te passen, waardoor ze als bureaucratische rompslomp en als een belemmering van de samenwerking ervaren zouden kunnen worden, eerder dan als een ondersteuning ervan.
Hulpmiddelen
U kunt bij het vertalen best een van de hulpmiddelen gebruiken die specifiek bedoeld zijn om u een dergelijke taak op een comfortabele manier te laten uitvoeren. Er is op dat vlak een ruime keuze, onder meer:
- voor het vertalen van pot-bestanden:
- gettext-el - Een po-modus voor Emacs die van het gettext-gereedschap gebruik maakt om het vertalen van bestanden te ondersteunen.
- poedit - Een veel gebruikte editor voor gettext catalogi (.po-bestanden).
- virtaal - Nog een grafische editor voor vertalingswerk.
- lokalize - Een editor voor po-bestanden die steunt op de bibliotheken van de KDE werkbladomgeving.
- gtranslator - Een editor voor po-bestanden die steunt op de bibliotheken van de GNOME werkbladomgeving.
- omegat - Een in Java geschreven editor voor het vertalen van bestanden in uiteenlopende indelingen.
- voor het vertalen van wml-bestanden:
- De meeste editors ondersteunen syntaxiskleuring en het werken met onder elkaar of naast elkaar staande vensters en vaak volstaat dit om comfortabel te werken aan de vertaling van webpagina's.
- xmlcopyeditor - Een editor die verschillende opmaaktalen ondersteunt en een browser kan vragen om een voorafbeelding te tonen.